⁣آیا شیر یا خط شدن سکه‌ها واقعا تصادفی است؟

با وجود این‌که بازی «شیر یا خط» با سکه تصادفی تلقی می‌شود، اما در واقع چرخش آن قابل پیش‌بینی است.

سال ۱۳۸۷، گروهی از دانشگاه «لودز» لهستان؛ مکانیک چرخش سکه در هوا را تحلیل کردند. این پژوهش نشان داد رفتار سکه تا وقتي با زمین برخورد کند، قابل پیش‌بینی است. در آن نقطه، رفتار «آشوبناک» حاکم می‌شود؛ حالتی که در آن، یک تغییر کوچک باعث تغییر بزرگی در خروجی می‌شود. از این امر می‌توان نتیجه گرفت سکه‌ای که در میان هوا گرفته شود، اندکی سوگیری دارد؛ مسئله‌ای که احتمال آن را «پرسی دیاکونیس» (PersiDiaconis) از «دانشگاه استنفورد» بررسی کرده است. او دریافت برای سکه‌هایی که در هوا گرفته می‌شوند، احتمال بیشتری وجود دارد که روی همان سمتی که پرتاب شدند، فرود بیایند. ولی این سوگیری بسیار اندک است. در نتیجه می‌توان ادعا کرد که خروجی پرتاب سکه به هوا تصادفی است، چه روی هوا گرفته شود و چه روی زمین بیفتد.

شیر یا خط نوعی بازی دونفری است با سکه، و آن چنان است که یکی از دو نفر سکه‌ای در دست گیرد و از طرف بپرسد «شیر یا خط؟» طرف بگوید شیر یا بگوید خط، و او سکه را به زمین زند یا به هوا پرتاب کند تا بر زمین افتد؛ اگر آن سوی از سکه که مخاطب گفته‌است بر روی زمین آمد برده وگرنه باخته‌است.

ریشه این اصطلاح به سکه‌های دوران قاجاریه و پهلوی برمی‌گردد که بر یک روی سکه نقش شیر و خورشید و بر روی دیگر جمله یا دیگر عددی (ارزش سکه) خطاطی شده بود. البته در برخی سکه‌ها عدد جای خود را به تصویر پادشاه می‌داد و همچنین در دوران جمهوری اسلامی عدد همیشه بر روی سکه خطاطی می‌شود اما نقش شیر و خورشید جای خود را به تصاویر گوناگون داد. اما همچنان به روی سکه (که ارزش عددی سکه روی آن خطاطی شده) خط و روی دیگر آن شیر گفته می‌شود.

در بازی‌های ورزشی برای انتخاب زمین یا تعیین اینکه در اولین وهله توپ به دست کدام یک از طرفین باشد از شیر یا خط استفاده می‌کنند و در این صورت پرتاب سکه به‌وسیلهٔ داور انجام می‌شود و سرپرستان تیم شیر یا خط می‌گویند و با آن تعیین زمین یا تعیین در دست داشتن توپ می‌کنند.